Waarom dit onderwerp mij raakt. Dwingende controle is een term die de laatste tijd steeds vaker opduikt. Toen ik erover las, herkende ik veel van de mechanismen die ik zelf heb ervaren. Er was geen fysiek geweld, maar wel een constante mentale druk, een verstikkend patroon van controle en manipulatie.
Er is iets herkenbaars aan een dwingende controle: het voelt als dwangverzoek.
Wat is Dwingende Controle?
Alsof jouw vrijheid niet veilig genoeg is, en jouw stem te luid, te aanwezig of onvoorspelbaar.
Dwingende controle zegt: “Ik bepaal wat er gebeurt, hoe je je gedraagt, wat normaal is van jou.”
En langzaam slaat dat over op jou — je laat meer los dan je denkt.
Wat ik destijds niet kon benoemen, krijgt nu een naam. Daarom vind ik het belangrijk om dit onderwerp te belichten. Vooral in relatie tot narcisme, omdat die connectie vaak over het hoofd lijkt te worden gezien.
Dwingende controle is een vorm van psychologisch geweld die verder gaat dan losse gewelddadige incidenten. Het draait om een patroon van manipulatie, isolatie en onderdrukking. Waarbij de pleger systematisch macht en controle over de ander uitoefent. Dit fenomeen wordt steeds vaker erkend als een ernstige vorm van partnergeweld. Het gaat niet altijd gepaard met fysiek geweld, maar minstens zo schadelijk is.
Hoewel dwingende controle op zichzelf kan bestaan, zien we in veel gevallen een duidelijke overlap met narcistische persoonlijkheidskenmerken. Narcisten hebben een diepgewortelde behoefte aan controle en superioriteit. En een dwingende controle biedt hen de perfecte structuur om deze machtspositie te behouden.
Hoe werkt Dwingende Controle?
Dwingende controle is een subtiele, sluipende vorm van onderdrukking die zich uit in:
- Het beperken van sociale contacten
- Financiële controle
- Het manipuleren van emoties
- Continue kritiek en ondermijning
- Dreiging met consequenties bij ‘ongehoorzaamheid’
- Gaslighting: het slachtoffer laten twijfelen aan de eigen waarneming
Dit soort controlemechanismen worden door slachtoffers vaak pas achteraf als verstikkend herkend. Het patroon ontstaat geleidelijk, waardoor de grens tussen normale relatieproblemen en structurele manipulatie steeds vager wordt.
De Link met Narcisme
Narcistische personen hebben een sterk gevoel van eigenwaarde dat afhankelijk is van externe bevestiging. Ze zijn vaak niet in staat tot oprechte wederkerigheid en zien anderen als verlengstukken van zichzelf. Dit verklaart waarom dwingende controle zo effectief werkt in relaties met narcisten:
- Behoefte aan dominantie. Een narcist wil boven de ander staan en zal subtiele en minder subtiele methoden gebruiken om dat te bereiken.
- Gebrek aan empathie. Het welzijn van de partner is ondergeschikt aan de eigen behoefte aan macht.
- Angst voor verlating. Narcisten vrezen controleverlies en zullen dwangmatige strategieën toepassen om een partner ‘in lijn’ te houden.
- Dubbel gezicht. In de buitenwereld is de narcist charmant en innemend, terwijl achter gesloten deuren de controle en onderdrukking plaatsvinden.
Gevolgen voor Slachtoffers
Mensen die langdurig blootstaan aan dwingende controle, vooral in een relatie met een narcist, lopen een groot risico. Een risico op psychische klachten zoals angst, depressie en een laag zelfbeeld. De constante twijfel aan de eigen waarneming, de strategische isolatie maken het extra moeilijk om uit de situatie te ontsnappen.
Herkennen en Doorbreken
Het herkennen van dwingende controle is essentieel voor het doorbreken van het patroon. Signalen zoals structurele kritiek, het voortdurend verantwoording moeten afleggen en het gevoel van ‘op eieren lopen’ zijn belangrijke rode vlaggen. Slachtoffers doen er goed aan om steun te zoeken bij betrouwbare mensen en indien nodig professionele hulp in te schakelen.
Dwingende controle is geen normaal relatieprobleem, en als narcisme een rol speelt, kan de situatie nog complexer worden. Bewustwording en kennis over deze dynamieken helpen om slachtoffers sterker te maken en om patronen te doorbreken. Wil je meer weten of herken je bepaalde patronen in je eigen leven? Aarzel dan niet om hulp te zoeken en je verder te verdiepen in dit onderwerp. Kijk voor meer informatie op mijn website, waar ik ook ervaringen en inzichten deel over dwingende controle en narcisme.
Wat is (ex-)partnergeweld?
Dit staat bekend als dwingende controle. In dergelijke gevallen kan het geweld heel subtiel zijn. Variërend van microregulering van het leven van de (ex-)partner en sociale isolatie tot gewelddadige handelingen. Gericht op het controleren en dwingen van de andere persoon.
Stop Feminicide
Dwingende controle is een handeling of een reeks van gewelddadige handelingen tegen een (ex-)partner. Dwingende controle wordt in de wet: Stop Feminicide. Gedefinieerd als “voortdurende of herhaalde dwingende of controlerende gedragingen, die psychische schade veroorzaken”. Dit concept illustreert dat partnergeweld breder is dan enkel fysieke vormen van geweld. Het omvat de strategieën die daders gebruiken om hun controle en macht over hun gezin. Met inbegrip van hun partner of ex-partner en hun kinderen, op te leggen en in stand te houden.
Een betere kennis van de strategieën van controle en dwang in een relatie. Of het nu gaat om een voorgaande of een huidige relatie. Het laat toe om geweld tussen (ex-)partners sneller op te sporen. En een opvangnet te voorzien om slachtoffers beter te beschermen. Let op de aanwezigheid van dwingende controle in een relatie. Het is namelijk een belangrijke indicator van het risico op feminicide of gendergerelateerde doding.
Er zijn verschillende documenten om te downloaden
Femicide is voorspelbaar
De rode vlaggen
Voorafgaand aan femicide is er een patroon waarin de pleger steeds verder gaat. Expert in femicide professor Jane Monckton-Smith legt uit wat die rode vlaggen zijn. “Er zijn acht fases die laten zien hoe het werkt. Vanaf het moment van iemand ontmoeten. Dan kan het in rap tempo heel erg gevaarlijk worden, tot het moment dat iemand om het leven komt.”
1. De geschiedenis van de pleger: was er al eerder geweld of stalking?
2. De pleger ontmoet een vrouw, start een relatie en wil snel samenwonen en snel kinderen.
3. Dwingende controle: isolatie, fysiek, psychisch of seksueel geweld, financieel misbruik.
4. Als de relatie beëindigd gaat worden, de triggerfase.
5. Scheiding is een feit, stalken begint.
6. Pleger denkt na over moord als oplossing.
7. Plannen worden daadwerkelijk gemaakt voor de moord.
8. Moord op vrouw, eventueel gevolgd door zelfmoord/ moord op kinderen.
Het gevaarlijkste moment
Volgens de professor moet een vrouw nooit zeggen dat ze haar partner gaat verlaten. “Onderzoekers van over de hele wereld zijn het erover eens dat dit het gevaarlijkste moment is voor een vrouw. Zelfs als het nog maar een dreigement is.” Vrouwenmoord is niet alleen een probleem van vrouwen. Ook mannen moeten inzien dat ze deel uitmaken van dit probleem, stelt Monckton-Smith. Zij moeten volgens haar onderdeel worden van de oplossing.
Nederlandse bescherming tegen femicide voldoet niet aan de eisen van art. 2 EVRM (recht op leven).
Dwingende controle is subtiel en meedogenloos. Ze sluipt binnen als goedbedoelde zorg, als “maar ik weet beter”, of als “je moet écht even dit of dat doen”.
Het is een beheersing die je wegduwt in de marge:
- Niet opstaan voor jezelf, want dat is onbeleefd.
- Niet spreken over wat dwarszit, want het klopt zo wel.
- Niet vastpakken wat belangrijk is, want dat maakt de ander ongemakkelijk.
En zo word je geleidelijk anders:
stil, afgemeten, steeds meer op de achtergrond.
Je voelt het vaak pas als je je realiseert dat je een stap opzij hebt gezet.
En dan is alle controle niet op dat ene incident terug te voeren — het is de uitkomst van honderden zachte duwtjes.
Reflectievragen
- Herken je momenten waarop je ‘gecontroleerd’ werd door iemands goedbedoelde zorg?
- Wat maakte dat je jouw eigen stem een beetje verloor?
- Welke kleine stap kun je zetten om weer bij jezelf te gaan staan?
20
20
20
20