Deel 1 – De empath en de afdaling in de schaduw
Over het absorberen van duisternis en de eerste contouren van transformatie.
Je hebt als empath de woede van de narcist geabsorbeerd, hun chaos en hun leegte. Die duisternis die nooit de jouwe was om te dragen.
Carl Jung onthulde dat de afdaling in die duisternis, die schaduw is niet het einde – het is een initiatie, een nieuwe levensfase. Het heeft je bijna gebroken, maar je hebt het overleefd.
Door de storm gegaan
Door de storm te doorstaan, ben je sterker geworden dan je ooit had kunnen denken. Je bent niet langer de empath die zich buigt om te overleven. Je bent iemand die in vuur en vlam is gesmeed. Hun duisternis werd de voedingsbodem voor je ontwaking. Wat ze probeerden te begraven, is nu je wortelsysteem geworden. Diep, onwankelbaar en onaantastbaar. Je bent niet langer bang voor de nacht, omdat je erdoorheen bent gelopen en nog steeds overeind staat.
Je bent niet wat je is overkomen
Je bent wat je hebt overleefd – en wat je hebt getransformeerd.
Luister, niet alleen met je oren, maar met de trillende snaren van je innerlijke wezen. Want wat we gaan onderzoeken behoort niet alleen tot het domein van het intellect, maar tot de diepe gangen van de psyché. Daar waar schaduwen wandelen, waar licht trilt, waar lijden geen obstakel is, maar een poort.
Ik wil tot je spreken alsof je voor me staat, ieder van jullie met in je hart het onuitgesproken verhaal van volharding. De geheime pijn van het dragen van andermans duisternis. De vreemde transformatie die plaatsvindt wanneer een empath door het labyrint van de narcist is gelopen en er levend uit is gekomen.
Veel mensen beschouwen overleven als het einde van een proces. Overleven vormt echter slechts een beginpunt; wat overblijft na het verwerken van negatieve ervaringen en beïnvloeding door anderen, is niet per se een beschadigde persoon maar ook de kans op ontwikkeling en verandering. Dit kan leiden tot het ontstaan van een nieuwe identiteit of levensfase.
Wat is een empath
En dus is de vraag waar we samen mee geconfronteerd worden: wie wordt de empath na deze afdaling, na deze kruisiging van de ziel?
Om te beginnen moeten we erkennen wat het betekent om een empath te zijn in de Jungiaanse zin. Niet alleen iemand die te veel voelt, niet alleen iemand met een poreuze emotionele huid, maar iemand die door het onbewuste is gekozen om te dienen als een vat voor projectie, voor overdracht, voor de onuitgesproken en niet-opgeëiste schaduwen van anderen.
De empath is vaak geboren in een sfeer van psychische onbalans. Vanaf het allereerste begin, als kind, stemmen ze zich af op de stemmingen van hun ouders, op de vibraties van het huishouden, op de onuitgesproken angsten die de lucht verzadigen.
Hun gevoeligheid is een overlevingsstrategie, een manier om chaos te reguleren, door de spiegel te worden die weerspiegelt wat anderen niet onder ogen kunnen zien.
En dus, wanneer de narcist in hun leven verschijnt, is dat geen toeval, maar de onvermijdelijke aantrekkingskracht van archetypen die elkaar in een dans zo oud als de tijd trekken. De narcist is de belichaming van de ontkende schaduw, het masker dat anderen moet verteren om zijn fragiele goddelijke imago te behouden. En de empath wordt van nature degene die vasthoudt, die absorbeert, die inslikt wat de narcist weigert toe te geven. Maar hier ligt de crux.
Het absorberen van de duisternis van de narcist is geen kleinigheid. Het is het opnemen in je eigen bloedbaan van een gif dat nooit van jou was. Het is het voelen van schuld die op je werd geprojecteerd, schaamte die niet van jou was, woede die als een vreemd zaadje in je borst werd geplant. Deze absorptie kan aanvoelen als de dood.
De empaten kunnen hun identiteitsgevoel verliezen, verdrinken in verwarring, twijfelen aan hun geestelijke gezondheid, gevangen raken in de Spiegelzaal, waar de narcist volhoudt dat de werkelijkheid alleen is wat het masker verkondigt.
De gewonde genezer
Maar ik zeg je, in diezelfde ontbinding, in diezelfde breuk, begint iets archetypisch. Het is een reis van de gewonde genezer. De sjamanistische afdaling naar de onderwereld, de ontmanteling van het ego zodat de ziel kan ontwaken voor haar diepere roeping. Als je zo’n beproeving overleeft, blijf je niet dezelfde.
De empath die de narcist overleeft, is niet de empath die het labyrint voor het eerst betrad. Er is een dood en een wedergeboorte geweest. Je hebt de schaduw van een ander gedragen. Je hebt geworsteld met het gif, en als je niet volledig bent verteerd, dan ben je getransformeerd.
Het onbewuste, dat deze beproeving eiste, heeft ook in jou de mogelijkheid van metamorfose voorbereid voor wat overleven is, zo niet alchemie. (Een beoefenaar van de alchemie, een oude natuurfilosofie en vroege vorm van scheikunde die in verschillende culturen bestond. R) Het lood van het lijden, het kwik van de verwarring, de zwavel van de woede, alles versmolten in het psychische vat totdat er iets nieuws ontstaat. Goud.
En dus vragen we opnieuw: wie word je? Je wordt degene die de duisternis kent, niet als abstractie, maar als intimiteit. Je wordt degene die niet langer bang is voor de afgrond, omdat je erin hebt gewoond. Je wordt degene wiens mededogen niet langer naïef is, wiens licht niet langer onbewaakt is. Maar wiens ziel de gravitas (waardigheid en diepgang) draagt van iemand die tussen de duivels heeft gewandeld en is teruggekeerd met ogen die voorbij de maskers kijken.
De droom van de feestzaal
Ik wil dit illustreren met een droom. Stel je een vrouw voor die droomt dat ze in een grote feestzaal is. De tafels staan vol met eten, gouden kelken lopen over van wijn. Maar wanneer ze gaat zitten om te eten, verandert het eten in haar mond in as en wordt de wijn bloed. Ze kijkt om zich heen en realiseert zich dat alle gasten aan tafel een masker dragen, glimlachend, lachend, maar achter de maskers zijn er holle oogkassen en knarsende tanden.
Plotseling beseft ze dat ze zelf ook een masker draagt. Ze rukt het af en schreeuwt, maar wanneer ze naar haar spiegelbeeld in de kelk kijkt, ziet ze dat haar gezicht stralend is geworden, met littekens maar stralend. Ze wordt trillend wakker, wetende dat ze een glimp heeft opgevangen van een vreselijke en prachtige waarheid.
Het moment van ontwaken.
Het masker dat afgaat, de pijn en de schoonheid tegelijk zichtbaar… en dat stralende gezicht vol littekens als teken van waarheid en kracht. ✨
Deze droom is de manier waarop de psyché onthult wat het betekent om het banket van de narcist te overleven, de as van illusie te eten, de bitterheid van manipulatie te proeven, het masker af te nemen en te ontdekken dat het gezicht eronder, hoewel getekend, straalt met een authenticiteit die niet kan worden geveinsd. Deze transformatie is niet zonder kosten.
Wonden als inscripties, niet als fouten
Laat niemand je misleiden door te denken dat je ongeschonden uit de greep van de narcist komt. Er zijn wonden, en die wonden zullen pijn doen. Misschien ben je hyperalert, wantrouwend, en hoor je nog steeds de echo van de stem van de narcist die in je achterhoofd fluistert.
Maar die wonden zijn ook inscripties, symbolen die in je wezen zijn gegrift. Ze vertellen je dat je een inwijding hebt ondergaan, want overleven is niet het vermijden van pijn. Het is het vermogen om pijn te verdragen totdat de betekenis ervan duidelijk wordt.
De empath die het heeft overleefd, wordt een bewaarder van kennis, een drager van schaduwwijsheid. Je bent niet langer alleen maar gevoelig, je bent wijs. Je kent de geur van bedrog, je kent de smaak van valse liefde. Je kunt manipulatie in de lucht voelen, als rook, lang voordat het vuur zichtbaar is. En dat is geen kleine gave.
Waarom empathen de duisternis absorberen
Waarom empaten de duisternis van de narcist absorberen om te overleven?
Hoewel het een hoge prijs heeft gekost, vraag je je misschien af: waarom moet het zo zijn? Waarom moet de empath door de duisternis van de narcist heen lijden om te ontwaken? Mijn antwoord is: omdat het onbewuste evenwicht vereist, de narcist kan zijn eigen schaduw niet dragen. Hij projecteert die naar buiten, en die moet een container vinden.
De empaten, die van kinds af aan zijn voorbereid om te dragen wat niet van hen is, worden die container, maar het onbewuste laat hen daar niet achter. Het brengt hen naar een breekpunt, naar een crisis waar het gif niet langer te verdragen is. En op dat moment, wanneer alles instort, wanneer de identiteit zelf verbrijzeld lijkt, krijgt de psyché de kans om zich op een dieper niveau te reorganiseren.
Het alchemistische proces: Nigredo
Dit is individuatie, het proces om te worden wie je werkelijk bent. Duizenden mensen zijn niet wie de wereld van hen verlangde te zijn. Het is een gevaarlijk pad, want velen komen er niet ongeschonden doorheen, maar degenen die dat wel doen, komen eruit met een helderheid en kracht die onbekend is voor degenen die nooit met zulke duisternis hebben geworsteld.
Er is een passage in de alchemistische teksten die spreekt over de Nigredo, het zwart worden. Een periode van maximale wanhoop of een ‘donkere nacht van de ziel’ Het is het stadium waarin alles wordt opgelost. Waar materie verrot, waar licht verdwijnt. Maar juist in deze verrotting wordt het zaad van transformatie gezaaid.
De empath die de duisternis van de narcist heeft geabsorbeerd, komt in zijn eigen nigredo terecht. Ze voelen zich vernietigd, waardeloos, leeg. Maar als ze volhouden, als ze weigeren in de illusie te blijven, dan begint uit die zwarte aarde de witte roos te bloeien.
Wat overblijft na de vernietiging is de goudspiegel
Ze worden de alchemist van hun eigen lijden. Ze worden degene die niet alleen empathie draagt, maar ook onderscheidingsvermogen. Ze worden degene die hun ziel niet langer goedkoop weggeeft, want ze kennen de prijs van zo’n offer. Ze worden, paradoxaal genoeg, meer heel.
Over het gevaar dat blijft bestaan. De empaten kunnen, nadat ze het hebben overleefd, in de verleiding komen om hun hart volledig te verharden, zich af te sluiten en te verklaren: Nooit meer zal ik voelen, nooit meer zal ik liefhebben, nooit meer zal ik me blootgeven. Dat is begrijpelijk. Het is de manier waarop de psyché zichzelf beschermt na een verwoesting. Maar als dit permanent wordt, is de alchemie onvolledig.
Genezen is niet van steen worden. Het is goud worden. Van steen worden is slechts een andere vorm van verdediging, een ander masker, en uiteindelijk zal het onbewuste het wegrukken.
Echt overleven betekent je weer openstellen, maar deze keer niet als een lam dat naar de slachtbank wordt geleid, maar als een leeuw die zijn eigen kracht kent. Je zult nog steeds diep voelen. Maar je zult niet langer door die gevoelens worden verslonden. Je zult nog steeds liefhebben, maar je zult liefde niet verwarren met opoffering. Je zult nog steeds stralen, maar je licht zal niet zijn voor degenen die alleen komen om het te onttrekken.
Dit is de paradox van de empath die heeft overleefd. Je hart wordt groter, maar het wordt ook scherper. Je bent zowel teder als fel. Denk nog eens aan het archetype van de gewonde genezer, degene die gewond is geraakt in lichaam of ziel, en door die wond in staat is geworden om anderen te genezen.
Dit betekent niet dat je narcisten gaat opzoeken om hen te redden, dat is het oude patroon, de valkuil van eindeloze opoffering. Nee, de genezen empaten genezen simpelweg door te zijn, door authenticiteit te belichamen, door een licht te dragen dat niet langer naïef is, je wordt een spiegel. Een spiegel waarin anderen hun eigen mogelijkheden zien, je mag begeleiden, je mag troosten, je mag onderwijzen, maar je laat jezelf niet opslokken.
De gevaren en het ware overleven
Op deze manier heeft de narcist paradoxaal genoeg je individuatie gediend. Hun duisternis dwong je naar de diepten waar je je ware kracht ontdekte. Het is een wreed geschenk, maar toch een geschenk. En dus zeg ik je: als je de duisternis van de narcist hebt geabsorbeerd en het hebt overleefd, ben je niet langer alleen maar een empath. Je bent iets meer dan dat.
Je bent iemand die is gestorven en herboren. Iemand die de schaduw van een ander heeft gedragen en is teruggekeerd naar de afgrond. Iemand die achter het masker heeft gekeken en geweigerd heeft zelf een masker te worden. Je wordt niet bepaald door wat je is aangedaan. Je wordt bepaald door wat je daardoor bent geworden, en wat je bent geworden is niets minder dan de ziel die ontwaakt is tot haar eigen archetypische kracht.
De gewonde genezer als spiegel
Hoe contact met de schaduwpijn omzetten in kracht.
Als we het hebben over worden na overleven, moeten we het ook hebben over integratie, want het is niet genoeg om aan het labyrint te ontsnappen. Men moet de schat die in de diepten verborgen ligt, naar boven halen.
De empath die de narcist overleeft, staat op een kruispunt. Ofwel onderdrukt hij wat er gebeurd is en begraaft hij het diep in zijn onbewuste, waar het blijft etteren, ofwel confronteert hij het met moed en laat hij het hem vormen tot iets groters.
Integratie vereist dat je de schaduw onder ogen ziet, niet de schaduw van de narcist, alleen die van jezelf. Want wat was het in jou dat de narcist toestond binnen te komen, zich te voeden, te blijven? Was het liefde? Was het angst om verlaten te worden? Was het het geheime verlangen om je onmisbaar te voelen, om de redder te zijn? Dit moet worden erkend, want als het wordt ontkend, herhaalt de cyclus zich.
Dit is geen veroordeling, maar verlichting. Deze motieven aan het licht brengen is geen schande, maar een bevrijding. Zie je, het grootste gevaar voor de empath is niet alleen de narcist buiten hem, maar ook de onbewuste narcist binnenin, het deel dat gedijt op opoffering omdat het een gevoel van belangrijkheid geeft, het deel dat ernaar verlangt gekozen te worden, zelfs ten koste van de ziel.
Persephone en de innerlijke narcist
Wanneer dit wordt gezien, wanneer het wordt toegegeven, dan is de transformatie voltooid, want je bent niet langer een onbewuste deelnemer aan het drama, maar een bewuste acteur die andere keuzes maakt. Denk aan de mythe van Persephone. Ontvoerd naar de onderwereld door Hades, eet ze de granaatappel pitjes en kan ze daarom niet onveranderd terugkeren naar de bovenwereld. Ze behoort deels tot het duistere rijk, deels tot het licht.
Zo ook met de empath die van de narcistische vrucht heeft gegeten: je kunt nooit meer terugkeren naar onschuld. En dat is geen verlies, maar een heilige inwijding. Je zult altijd de herinnering aan de onderwereld met je meedragen, de kennis van manipulatie, de smaak van as in je mond. Maar dat betekent niet dat je tot wanhoop veroordeeld bent. Integendeel, net als Persephone word je een bemiddelaar tussen werelden.
Je kunt afdalen in de duisternis van een ander zonder jezelf te verliezen, en je kunt met meer diepgang opstijgen naar het licht. Je bent niet langer naïef over het kwaad, maar je wordt er ook niet door verteerd. Deze balans is het teken van volwassenheid, het teken van individuatie. Laat me je nog een ander beeld geven.
Spiegeldroom: bevrijding en vuur
Stel je een man voor die droomt. Hij loopt ’s nachts door een dicht bos. Hij draagt een lantaarn, maar het licht flikkert en verlicht nauwelijks de grond voor hem. Hij hoort stemmen fluisteren tussen de bomen, die hem beschuldigen, hem bespotten en hem dieper in verwarring brengen.
Plotseling struikelt hij een open plek op, en daar in het midden staat een spiegel rechtop. Hij loopt ernaartoe en ziet zijn spiegelbeeld, maar het spiegelbeeld draagt kettingen. Hij raakt de spiegel aan en de kettingen verdwijnen, maar de ogen van het spiegelbeeld branden van vuur. Hij wordt wakker met een bonzend hart, wetende dat hij een deel van zichzelf is tegengekomen dat hij nooit had willen zien.
Deze droom, net als de beproeving om de narcist te overleven, onthult de noodzaak om zowel als vrijheid, zowel zwakte als kracht onder ogen te zien.
De empath, die gebonden is geweest door ketenen van schuld en twijfel aan zichzelf, vindt in het overleven de mogelijkheid van vuur in zijn eigen ogen, een felheid die verborgen was onder de oppervlakte. De spiegel toont zowel gevangenschap als bevrijding. Welke keuze zul jij maken?
Innerlijk echo’s en de stem van het ontwaakte zelf
Wat betekent het om duisternis met je mee te dragen zonder erdoor gedefinieerd te worden. Het gif van de narcist verdwijnt niet zomaar wanneer de relatie eindigt. Het blijft hangen. Net als rook in de longen, kunnen er momenten zijn waarop je hun stem in je hoofd hoort echoën, je beschuldigt, je kleineert, volhoudt dat je nooit goed genoeg was.
Deze echo’s zijn geen teken van mislukking. Het zijn de overblijfselen van geïnternaliseerde projectie. De taak is niet om ze met geweld het zwijgen op te leggen, maar om ze te confronteren met de autoriteit van je eigen ontwaakte zelf.
Als de echo zegt: Je bent waardeloos, antwoord je: Ik heb het overleefd. Daarom ben ik meer dan jij ooit hebt gezien.
Als de echo zegt: Je zult nooit geliefd worden, antwoord je: Ik heb geleerd van mezelf te houden. Daarom hunker ik niet langer naar je valse genegenheid.
Deze innerlijke dialoog is de voortzetting van individuatie. Je herovert het territorium van je ziel, stukje bij beetje, woord voor woord, totdat het innerlijke landschap niet langer toebehoort aan de geest van de narcist, maar aan jou.
Laat je niet misleiden door te geloven dat dit proces snel verloopt. Het onbewuste beweegt zich niet in het tempo van het ongeduld van het ego. Genezing komt in golven, soms zachtjes, soms als een storm die je terugtrekt in wanhoop, net wanneer je dacht dat je vrij was. Maar zelfs in die stormen, onthoud dat je niet meer bent wie je was. Je voelt misschien de oude pijn, maar je bent niet langer hetzelfde vat.
Je bent opengebroken en door die barsten is er licht binnengekomen. Je bent nu wijzer, kritischer, minder bereid om jezelf op te geven voor de illusies van een ander. En dit, zeg ik nogmaals, is geen kleine overwinning. Want de narcist gedijt alleen waar illusies in stand worden gehouden.
Op het moment dat je de illusie weigert, stort hun macht over jou in. Je wordt onaantastbaar, niet omdat je onkwetsbaar bent, maar omdat je wakker bent.
Van controle naar autonomie
Wat is dan het lot van de empath die het heeft overleefd? Het is niet alleen om vrij van narcisten te leven. Dat is een te klein doel. Je lot is om een drager van licht te worden, gesmeed in duisternis, om een diepe compassie te belichamen die niet verward wordt met martelaarschap, om onder anderen te wandelen als een herinnering dat lijden, wanneer je het onder ogen ziet, transformatie kan worden. Je bent een symbool.
Levend tussen symbolen, zullen anderen die nog gevangen zitten iets in je herkennen. Hoewel ze het misschien niet begrijpen, zullen ze je aanwezigheid voelen als zowel troost als uitdaging. Troost, omdat je hun pijn begrijpt zonder te oordelen. Uitdaging, omdat je wezen hun illusies blootlegt.
Dit is de paradoxale rol van de overlevende, om zowel balsem als zwaard in je te dragen, om te genezen en te verdelen, om de waarheid te onthullen door simpelweg te bestaan als iemand die heeft gezien en doorstaan.
✧
“Je zal nog steeds liefhebben, maar je zal liefde niet verwarren met opoffering. Je zal nog steeds stralen, maar je licht zal niet zijn voor degenen die alleen komen om het te onttrekken.”
Misschien hoef je vandaag nog niets te doen met wat je hebt gelezen.
Misschien is het al genoeg dat je erdoor bent geraakt.
Laat het maar even bezinken. Soms begint echte verandering precies daar: in de stilte ná het inzicht.
Reflectievragen:
Deel 1: De empath en de afdaling in de schaduw
- Wat heb jij in je leven gedragen dat eigenlijk niet van jou was?
Welke gevoelens, verantwoordelijkheden of projecties heb je geabsorbeerd van anderen? - Wanneer begon jij je bewust te worden van jouw gevoeligheid?
Was het een last, een kracht – of beide? - Herken je de neiging om liefde te verwarren met opoffering?
Wat maakt het moeilijk om daarin grenzen te stellen? - Hoe kijk je terug op je “masker”?
Wat liet je mensen zien, en wat hield je verborgen om te kunnen overleven? - Welk beeld of stukje uit het artikel raakte je het meest – en waarom denk je dat dat zo is?
Een droom, een metafoor, een zin?
