Dit overzicht heeft twee functies: het plaatst de verschillende manipulatieve gedragingen in verhouding tot elkaar, zodat je een inschatting kunt maken van de zwaarte die je aan iemands gedrag moet toekennen.
Ten tweede doet dit overzicht dienst als een soort ‘checklist. Als je te maken hebt met een manipulator kun je zijn of haar technieken aanvinken op deze lijst, wat het gemakkelijker maakt om iemands scala aan trucs in kaart te brengen.
Verticaal in dit overzicht lopen de manipulatievormen op van eenvoudig naar intens. Dus van graad 1 onderaan tot graad 4 bovenaan. Daarnaast is er van links naar rechts een indeling van licht naar zwaar.
In totaal vind je de onschuldigste manipulatievormen dus links onderaan en de allerernstigste rechts bovenaan. Je zult zien dat van sommige manipulatievormen, zoals smoezen en liegen (graad 1), geen zware vormen zijn weergegeven. Want als leugens heel ernstige vormen aannemen, valt de manipulatie vrijwel automatisch onder een andere categorie. Bijvoorbeeld onder pretendeerden van graad 3 (als zij langdurig illusies in stand houdt) of onder de fraudeurs van graad 4 (als zij anderen benadeelt).
Andersom is er van de meeste vormen van graad 4 geen lichte variant. Ik heb een uitzondering gemaakt voor het algemene ‘mensen onder druk zetten’, omdat daar wel wat mildere varianten van bestaan. Maar alle andere vormen van graad 4 manipulatie zijn op zijn minst middelzwaar. Anders kom je niet in die categorie terecht.
Ten slotte zul je zien dat bij graad 2: camouflagegedrag geen verder onderscheid tussen licht, middel en zwaar bestaat. Dit komt doordat niet het camouflagegedrag zelf de mate van ernst bepaalt, maar datgene wat gecamoufleerd wordt. Er bestaat dus geen ‘zwaar camouflagegedrag’. Maar wel iemand die iets zwaars of ernstigs camoufleert. Datgene moet dan zijn eigen plek in de tabel krijgen.
Ronald Siecker: Manipulatie, van marionet tot regisseur
Interview Ronald Siecker: Manipulatief gedrag
